Dijital Dünyada Psikolojik Sağlamlık

Bir bebek dünyaya gelirken aynı zamanda dijital dünya dediğimiz bir gerçeğe de adım atıyor. Teknoloji son yıllarda bizler için bir araçtan daha çok gerçek dünyaya alternatif sanal dünya noktasına geldi; çocukların oyun alanı, gençlerin sosyalleşme ortamı, yetişkinlerin deneyim ve öğrenme kaynağına dönüştü. Bu dönüşüm aslında yaşamımızda birçok kolaylık ve fırsatı sunarken riskleri de barındıran bir çizgiye geldi. Siber zorbalık, mahremiyet ihlalleri, bilgi kirliliği, teknoloji bağımlılığı gibi kavramlar, bireylerin psikolojik sağlamlığını doğrudan etkileyen bir noktaya taşındı. Salgın, deprem ve daha birçok zorlayıcı yaşam olayları nedeniyle son yıllarda sık duyduğumuz psikolojik sağlamlık kavramı artık dijital dünya için de öncelikli bir noktaya geldi.

Psikolojik sağlamlık, bireyin zorluklar karşısında esneklik göstererek uyum sağlamasını ifade eder. Sanal dünyada artık hayatımızın bir parçası olduğuna göre, kimliğimizin bir kısmı burada da şekillendiğine göre dijital dünya için de psikolojik sağlamlık kavramını ele almamız gerekmektedir. Sanal dünyadaki stres kaynaklarına karşı zihinsel ve duygusal esneklik gösterebilmemiz gerekmektedir. Dijital dünyanın zorlukları yaşam doyumumuz üzerinde etkiliyken psikolojik sağlamlık kavramını sanal dünyaya da taşımalıyız.

Ebeveynler, psikolojik danışmanlar ve öğretmenler olarak; çocukların dijital dünyada sadece güvende olmalarını isterken sanal dünyada sağlıklı bireyler olarak gelişmelerini de desteklemeliyiz. Psikolojik sağlamlık; doğuştan gelen bir özellik değildir. Çevresel ve bireysel etmenlerle şekillenen geliştirilebilen bir kapasitedir. Çocukluk ve ergenlik dönemlerinde bu becerinin gelişimini desteklersek yaşam boyu ruh sağlığını olumlu yönde etkileyebiliriz. Çocukların sanal dünyada karşılaştığı zorluklarla baş edememesi onları sadece bireysel bir soruna değil aynı zamanda toplumsal bir zorluğa doğru da itecektir. Bu nedenle çocuğun dijital dünyada da daha dayanıklı, bilinçli ve esnek olabilmesi yani psikolojik sağlamlığının güçlü olması gerekmektedir.

Dijital dünyada psikolojik sağlamlığı desteklemek adına ebeveynler ve öğretmenler olarak yapabileceklerimizi şu şekilde özetleyebiliriz;

• Ebeveyn de dijital dünya hakkında bilgi sahibi olmalı, böylece çocuğuna rehberlik edebilmelidir.
• Aile içi iletişim kuvvetli olmalı, bu açık ve olumlu iletişim ortamı çocuğun zorluklar karşısında kendini ifade etmesini kolaylaştıracaktır.
• Ekran süresi, içerik türleri, kullanım zamanı birlikte oluşturulmalı ve net olmalıdır. Sınırlar mutlaka çizilmelidir.
• Rol model olma dijital dünya için de geçerlidir. Ebeveyn kendisi için de güvenli kullanım, amaçlı kullanım, bilinçli kullanım gibi kriterlere dikkat etmelidir.
• Siber zorbalık konusunda hem veli hem de öğretmen bilinçlenmeli, gerekirse destek almalıdır.
• Duyguları tanıma ve ifade etme psikolojik sağlamlık konusunda önceliklidir. Öğretmenler grup çalışmalarına, rol yapma etkinliklerine öncelik vermeli, ebeveynler kendi duygularını tanıyarak ve ifade ederek rol model olmalıdır.

Hayır diyebilme becerisi, yaşam becerileri noktasında ön sıradadır ve psikolojik sağlamlık konusunda da önemlidir. Dijital dünyada hayır diyebilmek de ayrı bir konu başlığı ile mutlak belirlenmeli, ebeveynler ve öğretmenler bu konuda dijitalde de kuralların aynı olduğunu vurgulamalıdır.

Dijital dünya, çocuklara sayısız fırsat sunarken aynı zamanda onların psikolojik, sosyal ve duygusal gelişimlerini tehdit eden riskler de barındırmaktadır. Bu riskleri, gerçek dünyadaki kadar hızlı fark edemeyebiliriz. Bu nedenle çocukların sadece teknolojiyi kullanmalarını değil bilinçli ve doğru kullanmalarını teşvik etmeliyiz. Dijital dünyada da güçlü ve net var olmalarını desteklemeliyiz.

Özetle sanal dünyayı engellemeye değil onunla birlikte sağlıklı var olmaya çalışmalıyız. Çocuklarımızı teknolojiden uzaklaştırmak korumak değildir. Sürekli gelişen ve yenilenen teknoloji içerisinde güçlendirmeye yönelik hareket etmeliyiz. Onları yalnız hissettirmeden psikolojik sağlamlıklarına katkı sunarak ilerlemeliyiz.

Zeynep Hülya Konyalı – Uzman Psikolojik Danışman