213İnternet artık hayatımızın her alanında olmazsa olmaz bir teknoloji haline gelmiştir. Dijital dönüşümün hız kazanmasıyla birlikte, özellikle pandemi ve sonrasında internetin sık kullanım alanlarından biri de online eğitim ve uzaktan öğrenme platformları olmuştur. Böylece yetişkinlerin kullanımının yanı sıra, çocuklar da interneti eğitim, eğlence ve sosyal etkileşim için yoğun olarak kullanmaya başlamıştır. Bu durum, çocukların dijital dünya ile erken yaşta tanışmasına neden olmuş ve sosyal medya ile çevrimiçi oyunların çocukların hayatında önemli bir yer edinmesine yol açmıştır.Ebeveyn ve Eğitimcilerin Dijital Mahremiyet SorumluluğuGerçek dünyada yaşam becerilerini, problem çözme yeteneklerini, kişilik gelişimlerini, mahremiyet bilincini ve kişisel sınırlarını desteklemek istediğimiz çocuklarımız için dijital dünyada da bu becerilerin kazandırılması artık bir zorunluluk haline gelmiştir. Ebeveynler ve eğitimciler olarak, çocukların dijital mahremiyet bilincini geliştirmelerine rehberlik etmeli, onları bilinçlendirmeliyiz. Dijital dünyaya giriş yapmalarıyla birlikte, çocukların çevrimiçi gizliliklerini koruma, kişisel verilerini güvence altına alma ve bilinçli internet kullanımı konusunda farkındalık kazanmaları gerekmektedir.Çünkü internet kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte sosyal medya, e-posta, mobil uygulamalar ve çeşitli dijital platformlar aracılığıyla sürekli veri paylaşımı yapılmaktadır. Ancak kişisel verilerin nasıl toplandığı, işlendiği ve üçüncü taraflarla paylaşıldığı konusundaki farkındalık eksikliği, gizlilik ihlallerine neden olabilmektedir. İşte burada dijital mahremiyet kavramı ön plana çıkmaktadır. Dijital mahremiyet, bireylerin kişisel verilerinin çevrimiçi ortamda korunmasını, izinsiz erişime karşı güvence altına alınmasını ifade etmektedir.Dijital mahremiyetin korunması, çocukların kimlik hırsızlığı, veri ihlalleri, izinsiz takip, siber zorbalık ve siber saldırılar gibi risklere karşı güvende olmalarını sağlar. Ayrıca kişisel sınırların belirlenmesi, psikolojik iyi oluşun korunması ve çevrimiçi güvenliğin sağlanması açısından da büyük önem taşır. Bilinçli bir dijital kullanıcı olmak, hem bireysel güvenliği sağlamak hem de toplumsal düzeyde veri gizliliği farkındalığını artırmak için gereklidir.Dijital mahremiyetin ihlali, çocukların psikolojik sağlığı ve sosyal ilişkileri üzerinde doğrudan olumsuz etkiler yaratabilir. Mahremiyetin ihlali, gelişim çağındaki çocuklar için kaygı, stres ve güvensizlik hissi yaratabilir. Özellikle kişisel verilerin izinsiz paylaşılması, çocukların kendilerini tehdit altında hissetmelerine neden olabilir. Sürekli gözetlenme algısı, çocukların dijital ortamda kendilerini özgürce ifade etmelerini zorlaştırabilir.Dijital Mahremiyetin Sosyal İlişkiler Üzerinde EtkileriSosyal açıdan ise, mahremiyetin korunmaması çocukların kişilerarası ilişkilerini zedeleyebilir. Sosyal medya platformlarında paylaşılan özel bilgilerin kötüye kullanılması, çocukların güven sorunları yaşamasına yol açabilir. Bu konuda her gün olumsuz sonuçlanan haberlerle karşılaşmaktayız. Örneğin, çevrimiçi oyunda karakterinin güçlü silahını çaldıran bir çocuk oyuncunun öfkeyle bilgisayarını kırdığına dair sosyal medya paylaşımları gördük. Yine, başka bir çevrimiçi oyunda lise öğrencisinin para karşılığı sanal seks yaptığına dair haberlerle karşılaştık. Siber zorbalık nedeniyle fotoğrafları izinsiz paylaşılan bir ortaokul öğrencisinin intihar girişiminde bulunması gibi trajik olaylar, dijital mahremiyetin ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Bu tür olayların önüne geçebilmek için, çocukların çevrimiçi güvenlik farkındalığını artırmak ve bilinçli dijital kullanım alışkanlıkları kazandırmak büyük bir gereklilik haline gelmiştir.Güçlü bir siber güvenlik altyapısı, dijital mahremiyeti korumanın temelini oluşturur. Güvenli şifreler, veri şifreleme, iki faktörlü kimlik doğrulama gibi siber güvenlik önlemleri, kişisel bilgilerin kötüye kullanılmasını önleyebilir. Ancak dijital mahremiyet bilinci olmadan, en güçlü siber güvenlik sistemleri dahi yetersiz kalabilir. Bu nedenle, hem teknik önlemler almak hem de bilinçli bir dijital kullanıcı olmak, çevrimiçi dünyada güvenliği sağlamak için kritik öneme sahiptir.Neler Yapılmalı?Bu önlemleri öğrenirken çocuklarımız için şu yolları izleyerek onları bilinçli birer dijital vatandaş haline getirebiliriz:Ebeveynler olarak yapabileceklerimiz:Çocuklarla açık ve anlaşılır bir şekilde dijital mahremiyetin önemi hakkında konuşun.Çevrim içi ortamda hangi bilgilerin paylaşılmasının sakıncalı olduğunu öğretin.Sosyal medya ve uygulamalar için gizlilik ayarlarını birlikte gözden geçirin.Güçlü şifreler kullanmaları ve bilinmeyen kişilerle kişisel bilgilerini paylaşmamaları gerektiğini anlatın.Çocukların internet kullanımını aşırı kısıtlamadan takip edin ve güvenli dijital alışkanlıklar geliştirmelerine rehberlik edin.Eğitimciler olarak yapabileceklerimiz:Dijital okuryazarlık ve mahremiyet konusunda farkındalık çalışmaları yapın.Çocuklara güvenli internet kullanımı ve veri paylaşımı konularında rehberlik edin.Sınıf içinde siber zorbalık ve mahremiyet ihlalleri gibi konuları ele alarak bilinç kazandırın.Öğrencilere güvenilir kaynakları ve doğru bilgiye ulaşma yöntemlerini öğretin.Dijital güvenlik uygulamalarını derslerde kullanarak öğrencilerin bilinçli birer dijital vatandaş olmalarını destekleyin.Sonuç olarak, dijital mahremiyet günümüz dijital çağında hem çocuklar hem de yetişkinler için kişisel verileri koruma ve çevrimiçi güvenliği sağlama açısından hayati bir konudur. Siber tehditlerin artmasıyla birlikte, yalnızca teknik önlemler almak yeterli olmayıp, bilinçli bir dijital kullanıcı olmak da büyük önem taşımaktadır. Özellikle çocuklar ve gençler, dijital mahremiyet konusunda ebeveynler ve öğretmenler tarafından yönlendirilerek güvenli internet alışkanlıkları kazanmalıdır. Dijital dünyada mahremiyeti korumak, bireylerin psikolojik iyi oluşlarını desteklerken, sosyal ilişkilerini de sağlıklı bir şekilde sürdürebilmelerine yardımcı olur. Bu nedenle, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde dijital mahremiyet bilincini artırmak, güvenli ve etik bir dijital gelecek inşa etmenin temel taşlarından biridir.KaynakçaÖzkaya, P. (2023) Dijital Dünyada Çevrimiçi Riskler, Bilişim Suçları ve Mağdur Çocuk. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi (53), 13-42. Yeşilay, (2024) TBM Yetişkin İnternet Broşürü, Yeşilay Yayınları. Yiğitbaşı, K. G. & Çelik, S. (2023) Dijital Dünyada Mahremiyet, Ebeveynlik ve Çocuklar: Afyonkarahisar Örneği, TRT Akademi 8(19), 846-875.
