Dijital Araçlarla Çevrimiçi Ölçme ve Değerlendirme

Dünyanın yaşadığı Covid-19 salgını süresince pek çok ülke uzaktan eğitimle tanışma fırsatı buldu. Tabi bu süreç uzaktan eğitimi plansız bir şekilde tanıştırdığı için, buna “Acil Uzaktan Eğitim” diye de adlandırdık. Biz de ülke olarak birtakım önlemler alarak EBA TV, EBA Canlı ders ve diğer bazı video konferans, sanal sınıflar aracılığıyla bu acil uzaktan eğitim sürecinde eğitim ve öğretime devam etmeye çalıştık. Bu konuda yapılanların hiçbir şey yapılmamasından daha değerli olduğunu düşünmekle birlikte, önümüzdeki dönemlerde daha planlı bir uzaktan eğitim süreci yaşamayı umut ediyorum. Uzaktan eğitim sürecinde yaşanılan en büyük sorunlardan birisi de hiç kuşkusuz genel adıyla ölçme ve değerlendirme olarak adlandırdığımız, öğrencilerin öğrenmesinin değerlendirildiği sınavlar oldu. Birçok kişi çevrimiçi ölçme ve değerlendirme sürecinin zor olduğunu bu nedenle uzaktan eğitimde bunun yapılamayacağını iddia ettiği için ben de bu konuda fikirlerimi sizlerle paylaşmak istedim.

Ölçme ve Değerlendirme Nedir?

Öncelikle sorun aslında bizim ölçme ve değerlendirme kavramına bakış açımızdan, onu nasıl tanımladığımızdan ortaya çıkıyor. Eğitim camiasında bulunan öğretmen, öğrenci, veli, idareci ve daha birçok farklı paydaşa ölçme ve değerlendirme nedir sorusunu sorduğunuzda birçoğundan aldığımız cevap “not, sınav, sınıf geçme, sınıfta kalma, yarış” gibi cevaplar olacaktır. Yanlış anlaşılmasın, bu insanları eleştirmeye yönelik bir durum değil, aksine eğitim camiasındaki paydaşlar yıllarca bu şekilde sınav odaklı sistemde yer aldıkları için bu şekilde düşünmelerini normal buluyorum. Bununla birlikte, yeni nesil öğretmenlerin ölçme ve değerlendirme kavramına bakışlarının daha farklı olduğunu da yakın zamanda Eğiteknoloji Akademi bünyesinde vermiş olduğum Çevrimiçi Ölçme ve Değerlendirme Araçları eğitiminde görme fırsatı buldum.

Katılımcılardan almış olduğum bu cevaplardan en çok dikkatimi çeken ve en çok verilen cevaplardan birisi olan “süreç” ifadesi. Aynı şekilde, gözlem, süreç değerlendirme, izleme, biçimlendirici değerlendirme, kazanımlara ulaşma, portfolyo, amaçlara ulaşma düzeyi, nitelikli değerlendirme gibi birçok ifade beni çok heyecanlandırdı. Bu durum öğretmenlerimizin ölçme ve değerlendirmeye bakış açılarının artık sınav ve not odaklı değil de süreç odaklı olduğunu göstermektedir. Peki neden önemli bu süreç odaklı değerlendirme?

Eğitimde Biçimlendirici (Formative) Değerlendirmenin Önemi?

Bildiğiniz gibi Tanılayıcı, Biçimlendirici (Formative) ve Düzey Belirleyici (Summative) Değerlendirme türleri mevcuttur. Bizim eğitim ortamında genelde üstünde durduğumuz değerlendirme türü de not kaygısı olan Düzey Belirleyici Değerlendirme türü olmuştur. Bu değerlendirme türü elbette bir çıktı almak, öğrenciye geçti, kaldı, başarılı oldu, başarısız oldu gibi geri bildirimler vermek için önemli ama bu çıktıları etkileyen en önemli unsur öğrencinin süreç içerisinde yaptıkları ve bunların değerlendirilmesidir. Yani süreci değerlendirilmeyen bir öğrenciye süreç sonunda başarısız demek çok adil bir davranış değildir. Bu nedenle Biçimlendirici (Formative) Değerlendirme öğrenme sürecinde çok önemli bir noktaya sahiptir.

Biçimlendirici Değerlendirme genelde süreç devam ederken öğrencinin anlamadığı noktaları tespit etmek ve onlara rehberlik etmek için yapılan değerlendirme türüdür. Örneğin, bir ünite sonunda yapılan kısa sınavlarda öğrencinin hangi kazanımları öğrendiğini ya da öğrenmediğini görmek gibi. Bu değerlendirme genellikle kalabalık sınıflarda öğretmenlik yapan bizler için zaman anlamında ciddi külfetler getirdiği için çok tercih edilmemektedir. Ancak amacı öğrencilerin öğrenmesi olan eğitim sürecindeki öğrenci başarısını olumlu ya da olumsuz anlamda en çok etkileyen unsur olduğunu söyleyebilirim.

Dijital Araçlarla Çevrimiçi Ölçme ve Değerlendirme Nasıl Yapılır?

Şimdi gelelim çevrimiçi ortamda dijital araçlarla ölçme ve değerlendirmenin nasıl yapılabileceği konusuna. En başta da söylemiştim bu birçok öğretmene zor hatta imkansız olarak görünmektedir. Bunun nedeni, öğretmenlerin öğrencileri kontrol edemeyeceğini düşünmesidir. Bana gelen bazı söylemlerde gördüğüm ifadede “öğrenciler kopya çekiyor bunu uzaktan kontrol edemiyoruz” gibi yorumlar yer alıyordu. Eğer öğrenciye her şeyin not olduğunu hissettirirsek o da kopya çekme isteği duyar. Bizim geçti, kaldı, başarılı, başarısız, birinci, sonuncu yargısını koymadan önce bu çocuklar ne öğrendi, ne kadar öğrendi, nerelerde hatalar yapıyorlar, hangi yönleri eksik, hangi becerileri geliştirmeli gibi yargıları koymaya ihtiyacımız var. Bu da dijital ortamda çok da mümkün. Bu durumları dikkate alıp ondan sonra not kaygısı taşıyan değerlendirme yaparak emin olun çoğu çocuk zaten kendinden emin bir şekilde sınavını yaparak kendi notunu kendisi alacaktır.

Şimdi sizlere ölçme ve değerlendirme tekniklerine göre hangi dijital aracı kullanarak çevrimiçi ölçme ve değerlendirme yapabileceğiniz konusunda kısa tavsiyeler vereceğim. Bunun için ayrıca yazının en alt tarafında sizler için hazırladığım e-kitapa da ulaşabilirsiniz.

Çevrimiçi Ölçme ve Değerlendirme Araçları

Çoktan Seçmeli Testler

• Socrative: Tanılayıcı, biçimlendirici ve düzey belirleyici değerlendirmelerin tümü için kullanılabilir. Güzel bir raporlama sistemi vardır. Öğretmenin iş yükünü hafifletir.

• Kahoot: Eğlencelidir. Birçok kişi tarafından kullanılan bir uygulamadır. Özellikle çoktan seçmeli, sıralamaya dayalı değerlendirmeler için uygundur.

Eşleştirme

• Wordwall: Değerlendirmenin oyunlaştırma ile birleştirilmiş halidir. Öğrencilerin severek ve keyifle yapacakları bir uygulamadır. Biçimlendirici değerlendirme için çok uygundur.

• Learning Apps: Wordwall’a benzer bir şekilde oyunlaştırma ile öğrencilerin hem eğlenmesini hem de öğrenmesini sağlar. Öğretmen için biçimlendirici değerlendirmelerde kullanabilecekleri bir araçtır.

Soru-Cevap

• Tricider: Tartışma, soru-cevap gibi öğrencilerin eleştirel düşünmesini geliştirecek, biçimlendirici değerlendirmeye uygun bir araçtır.

• Mentimeter: İçerisinde çok farklı soru türleri bulunan, kullanması çok keyifli bir araçtır. Birçok başlık için uygun olsa da soru-cevap, tartışma, etkileşim gibi çevrimiçi ölçme ve değerlendirme için oldukça kullanışlı bir araçtır.

Doğru-Yanlış

• Typeform: Biçimlendirici değerlendirme için oldukça uygundur. Doğru-yanlış tekniğinin yanı sıra farklı tekniklerde kullanmanıza imkan sağlayan kullanışlı bir araçtır.

• Quizizz: Kahoot ve Socrative aracında benzer bir araçtır. Oyunlaştırma temellidir. Öğrencilerin kendi başlarına, öğretmen kontrolünde sadece etkinlik amaçlı biçimlendirici ve düzey belirleyici değerlendirme türleri için uygun bir araçtır.

Kısa Cevap

• Quiz Maker: Kullanımı oldukça pratik, raporlaması olan ve farklı türlerde sorular için kullanılan bir araçtır. Biçimlendirici de düzey belirleyici değerlendirme için uygundur.

• Online Quiz Creator: Quiz maker gibi bu da farklı türlerde sorular için uygundur.

Uzun Cevap

• Google Dokümanlar: Açık uçlu, yorum, uzun cevaplı sorularda kullanılabilecek bir uygulamadır. Biçimlendirici ve düzey belirleyici değerlendirme için uygundur. Anında geri bildirim için birebirdir.

• Google Classroom: Bir sanal sınıf uygulaması olan Google Classroom ile açık uçlu soru değerlendirmesi de yapmanız mümkündür. Çevrimiçi ölçme ve değerlendirme sürecinde biçimlendirici ve düzey belirleyici değerlendirme türü için uygundur.

Boşluk Doldurma

• Wooclap: Mentimeter aracı ile benzer özellikler taşımaktadır. Etkileşimli ve eğlencelidir. Not kaygısı güdülmeyen biçimlendirici değerlendirmeler için çok uygundur. Aynı zaman da başarılı, başarısız gibi çıktılar alabildiğiniz testler de yapabilirsiniz.

• Liveworksheets: Elinizde bulunan bir PDF dosyasının etkileşimli hale getirilmesi için hazırlanmış bir araçtır. Biçimlendirici ve düzey belirleyici değerlendirmede kullanılabilir.

Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo)

• Edmodo: Öğrencilerin yaptıkları çalışmaları sergileyebildikleri, öğretmenlerin bu çalışmaları inceleyebildiği bir sanal sınıf uygulamasıdır. Biçimlendirici değerlendirmede kullanılan portfolyo çalışmaları için uygundur.

• Blogger: Herkes tarafından dijital günlük olarak bilinen Blogger aracı, öğrencilerin çalışmalarını sergilemeleri için kullanılabilir. Hem etkileşimi hem de öğrenciler arası iletişimi sağlayan Blogger aracı ile öğretmenler anında geri bildirimler verebilir.

Kavram (Zihin) Haritası

• Mindmeister: Kavram haritası hazırlamak için oldukça güzel bir araçtır. Ortak çalışmaya izin verir. Öğrencilerin öğrenme inşasını sağlamaları için uygundur. Biçimlendirici değerlendirmede kullanılabilir.

• Coggle: Mindmeister uygulamasına benzer olarak bilgi inşası için ve bilgiyi parçalara bölerek anlamayı kolaylaştırmak için uygun bir araçtır. Öğretmenler biçimlendirici değerlendirmede kullanabilir.

Beyin Fırtınası

• Voicethread: Eleştirel düşünme becerisi, fikir alışverişi, öğrencinin bir konudaki düşüncesini öğrenmede kullanılabilecek bir araçtır. Biçimlendirici değerlendirme için uygundur.

• Answergarden: Not kaygısı güdülmeden sorulan bir soru için yorum almak, fikir alışverişi yapmak için uygundur.

Anket

• Polleverywhere: Bu araçla anketler hazırlayarak öğrencilerin süreçlerini değerlendirebilirsiniz. Biçimlendirici ve düzey belirleyici değerlendirme için uygundur.

• Apester: Onedio sitesinde bulunan testlere benzer testler tasarlayabilirsiniz. Öğrencilerinize de bu tarz testler hazırlatarak bir konu ile ilgili öğrenme çıktılarını görebilirsiniz. Özellikle biçimlendirici değerlendirme için uyugn bir araçtır.

Kelime Bulutu

• Wooclap: Sorduğunuz bir soru ile ilgili öğrencilerin isimleri görünmeden anlık cevaplar gönderebilmesini sağlayabildiğiniz kelime bulutları oluşturabilirsiniz. Sınıf genelinin anlattığınız konuyu ne kadar öğrendiği, o konu hakkında ne kadar bilgi sahibi olduğu ile ilgili fikirler verir (Yukarıda paylaştığım resim gibi).

• Mentimeter: Wooclap ile benzer bir şekilde kelime bulutları oluşturmaya yarayan bir araçtır.

Gördüğünüz gibi farklı tekniklere uygun bir şekilde çevrimiçi ölçme ve değerlendirme nasıl yapılır bunları görmüş olduk. Bana göre uzaktan veya yüz yüze, ölçme ve değerlendirme her şekilde yapılabilir. Hatta anlık geri bildirim, raporlama, genel durumu görme, istatistik çıkarma gibi pek çok açıdan çevrimiçi ölçme ve değerlendirmenin avantajları mevcuttur. Sadece öğrencilerin kontrolü zor, kopya çekiyorlar diye çevrimiçi ölçme ve değerlendirme yapılamaz demek uygun bir görüş değildir.

Bu konuda aşağıda sizler için hazırlamış olduğum e-kitabı indirebilirsiniz. Ayrıca, konuyla ilgili yorumlarınızı, düşüncelerinizi aşağıdaki yorumlar kısmından benimle, okuduğunuz bu içeriği de çevrenizdekilerle paylaşırsanız memnun olurum.

Referanslar:

[1] https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/01421590500129159

[2] http://www.ascd.org/publications/books/108018/chapters/Formative-Assessment@-Why,-What,-and-Whether.aspx

[3] http://www.wordsworthelt.com/blog/importance-of-formative-assessments-in-teaching/

[4] https://www.edutopia.org/blog/formative-assessments-importance-of-rebecca-alber