Eğitimde Teknoloji Bilgisi ve Etkileşimli Ders Tasarımı

Yıllardır eğitim planlamamıza teknoloji entegrasyonunu doğru bir şekilde ekleyememiş olsak da Covid-19 salgını süresince uzaktan eğitim doğal bir şekilde hayatımıza girmiş bulunmaktadır. 13 Mart 2020 tarihinde okullar tatil olduğundan beri birçok öğretmen online platformlarda öğrencileriyle buluşarak dersler yapmaya başladı. Ben de bizzat kendim birçok öğretmene uzaktan eğitim için gerekli uygulamalarla ilgili birçok eğitim verdim hala da vermeye devam ediyorum. Öğretmenlerde görmüş olduğum önemli özelliklerden birisi, birçoğunun dijital dönüşüme hazır oluşu ve öğrencileri ile bir şekilde internet ortamından bir araya gelmek için can atmalarıydı. Bu bağlamda, özellikle eğitim verdiğim birçok öğretmen hem web 2.0 araçları kullanımı hem de uzaktan eğitim konusunda ciddi gelişim gösterdiler. Peki bizler öğretmen olarak uzaktan eğitim sürecinde fiziki ortamda yapmış olduğumuz kadar kaliteli, etkileşimli ders tasarlayabilir miyiz?

Açıkçası yıllardır eğitim teknolojileri alanında çalışmalara yapan birisi olarak uzaktan eğitim konusunda bende bu kadar yoğun bir süreci hiç yaşamamıştım. Ancak, kendi adıma dönüşümüm, öğrencilerle buluşmam, öğrencilerimle etkileşimli dersler planlamam daha kolay oldu. Salgının ilk haftasında 18 Mart’ta ilk dersimi yapmış, öğrencilerimle bir araya gelmiştim. Tabi bu noktada en çok problem öğrencilerin birçoğunun internet sorunu ve teknoloji eksikliğinden kaynaklı eğitimlere katılamaması oldu. Bu nedenle yapmış olduğum derslerde katılımcı öğrenci sayısı da pek yüksek olmadı. Ancak eğitmin kalitesi anlamında hem öğrencilere bilgiyi sunmada hem de bu bilgiyi inşa etme aşamasında verimli dersler yaptığımı söyleyebilirim. Bu yazıda da sizlere öğrencilerin aktif olduğu, bilginin daha fazla etkileşimle inşa edildiği etkinlik temelli uzaktan eğitim konusunda bilgiler vereceğim.

Teknolojik-Pedagojik-Alan Bilgisi

Uzaktan eğitimin en temel problemi, alan bilgisi ve pedagojik yeterliliği iyi olan bir öğretmenin teknoloji konusundaki bilgi eksikliğinin onun uzaktan eğitime mesafeli durması ve teknolojiyi kullanmaktan çekinmesidir. Ya da alan bilgisi ve teknoloji bilgisi iyi olmasına rağmen pedagojik bilgisinin sağlam olmaması da öğretmenin fiziki sınıflarda olduğu gibi uzaktan eğitimde de sıradan ve tamamen sunuş yoluyla bilgi aktarımı yapmasına neden olmaktadır. Burada karşımıza bu 21. yüzyıl öğretmenlerinde olması gereken bu üç temel beceriye sahip olabilmenin önemi çıkmaktadır.

Mishra ve Koehler’in (2006) hazırlamış olduğu çerçevede bir öğretmenin bu üç beceriye de yeteri düzeyde sahip olması demek en verimli ders ortamının oluşmasına imkan sunmaktadır. Öğretmende herhangi bir beceri eksikliği olursa grafikte yer alan koyu yeşil alanda yer alamayız ve bu da hem fiziki sınıflarda hem de uzaktan eğitimde verimliliği ve kaliteyi düşürür. Bu bağlamda, özellikle bu süreçte birçok öğretmenin online eğitimler, webinarlar alarak teknoloji bilgilerini geliştirmeye çalıştıklarına şahit oldum. Ve bazı öğretmenlerimizin pedagojik anlamda da eksikleri olduğunu fark ettim. Değerli olan durum öğretmenlerimizin söylenmeyip, kendilerinde eksik olan beceriyi bir şekilde kapatmaya çalışmasıdır. Ancak bu noktada da altını çizmek istediğim bazı durumlar mevcut.

Teknoloji Amaç mı Araç mı?

Salgın sürecinde bir canlı yayınlar, video konferanslar, webinarlar derken inanılmaz bir online eğitim furyası meydan geldi. Ben de bizzat bu süreçte birçok öğretmen eğitimi vermiş birisi olarak bu kadar dalga dalga yayınlan online eğitimlerin birçoğunun sırf yapılmış olmak için yapıldığını düşünüyorum. Eğitim alan bazı öğretmenlerimizin de bütün teknolojilere hakim olmaya çalıştığını, ne kadar çok web 2.0 aracı bilirse o kadar kaliteli eğitim ortamları oluşturacaklarını düşündüğü tehlikeli bir ortamla karşı karşıyayız. Peki şöyle geniş bir perspektiften bakalım ve yukarıdaki grafiği de göz önüne getirelim, biz teknolojiyi eğitimde amaç mı yoksa araç olarak mı görüyoruz? Biz öğretmenler neden bütün web 2.0 araçlarını öğreniyoruz? Her dersimizde farklı farklı araçlar kullanmamız gerektiğini düşünüyoruz? Bunlar dersin amacını farklı noktaya taşıyan, teknolojiyi dersi anlatmak için kullanacağımız bir araç olmaktan çıkarıp amaç haline getiren son derece yanlış bir durum. Bu noktada öğretmenlere şu şekilde bir tavsiyede bulunabilirim, sizlere etkileşimli bir ders tasarlamak için 6 tane web aracı yeter. Fazlasını öğrenmek ve uygulamak sizleri de öğrencilerinizi de yorar ve eğitimi hedeften uzaklaştırır.

Etkileşimli Ders Tasarlamak İçin Gerekli Web 2.0 Araçları

Eğitimde teknoloji bilgisinin önemine, teknoloji bilgisinin abartılmasının hedefimizi saptırmasına değindikten sonra sizlere etkileşimli bir ders tasarımı için hangi araçlar gerekli bunlardan bahsetmek istiyorum. Bu noktada web 2.0 araçlarının adının ne olduğunu bilmekten daha önemlisi bunları dersin hangi aşamasında kullanmamız gerektiğidir. Burada tabi Gagne’nin 9 aşamalı öğretim modeli karşımıza çıkmaktadır.

Gagne’nin ders aşamalarını genel başlıklar altında değerlendirecek olursak şu şekilde sınıflandırabiliriz:

Şimdi de sizlerle Gagne’nin 9adımlı bu öğretim modeline göre dersin hangi aşamasında hangi web 2.0 araçlarından faydalanabileceğimizden bahsedeceğim. Öncelikle şunun altını çizmek gerekir ki, dersin giriş bölümü 5-10 dk, gelişme bölümü 15-20 dk, sonuç ve değerlendirme bölümü de 10-15 dk arası planlanabilir. Burada yanlış yapılan noktalardan birisi öğretmenlerimizin uzaktan eğitimde öğrencilere hoş geldiniz dedikten sonra 40 dakika boyunca sunuş yoluyla dersi anlatmasıdır. Sunuş bölümünü maksimum 15 dakika yapmanızı geriye kalan zamanlarda öğrencilere etkinlik yaptırmanızı tavsiye ediyorum.

Sizlere daha önce de ifade ettiğim gibi dersin her aşamasında ikişer araç seçerek branşınıza göre etkileşimli dersler yapabilirsiniz. Unutmayın uzaktan eğitim dışarıdan düşünüldüğü gibi kolay değil, planlaması ve zahmeti daha fazla olan bir yöntemdir. Bu nedenle, daha verimli dersler için daha çok uğraşmak gerekir.

Umarım bu yazım sizlere uzaktan eğitimde daha etkileşimli ders oluşturmanız için faydalı olmuştur. Bu konuda herhangi bir sorunuz, öneriniz varsa aşağıdan yorumlar bölümünden paylaşabilirsiniz. Unutmayın eğitimde teknoloji amaç değil araçtır.

Saygı ve sevgi ile.

Referanslar:

[1] Mishra, P., & Koehler, M. J. (2006). Technological pedagogical content knowledge: A framework for integrating technology in teachers’ knowledge. Teachers College Record, 108 (6), 1017–1054